خانه
فرایند درمان
متخصصان
درباره ما
گالری تصاویر
اخبار و مقالات
ژنیکوماستی چیست؟
ژنیکوماستی (Gynecomastia) به بزرگ شدن غیرطبیعی بافت سینه در مردان گفته می‌شود که معمولاً بر اثر عدم تعادل بین هورمون‌های استروژن و تستوسترون ایجاد می‌شود. طبق بررسی‌ها، این عارضه ممکن است بین ۵۰ تا ۶۵ درصد از پسران و مردان را در دوره‌ای از زندگی تحت تأثیر قرار دهد.
| نام علمی (پزشکی) | نام عامیانه |
|---|---|
| Gynecomastia | بزرگی سینه در مردان |
| Male Breast Enlargement | سینه زنانه در مردان |
| Mammary Hypertrophy in Men | بزرگ شدن غیرطبیعی سینه در مردان |
| Benign Enlargement of Male Breast | بزرگی خوش‌خیم سینه مردانه |
| Male Chest Swelling | تورم سینه مردان |
بیماری‌ها و عوارض پزشکی که می‌توانند باعث بزرگ‌شدن سینه آقایان (ژنیکوماستی) شوند:
| نام بیماری / عارضه | مکانیسم تأثیرگذار بر بافت سینه |
|---|---|
| کم‌کاری یا پُرکاری تیروئید (Hypothyroidism / Hyperthyroidism) | عدم تعادل هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند سطح هورمون‌های جنسی را دگرگون کرده و به افزایش استروژن یا حساسیت بیشتر بافت سینه منجر شود. |
| بیماری‌های کبدی (مانند سیروز کبدی) | کبد در تنظیم و متابولیسم هورمون‌ها نقش اساسی دارد. نارسایی یا آسیب کبدی می‌تواند منجر به افزایش سطح استروژن شود و ژنیکوماستی را تشدید کند. |
| نارسایی کلیوی (Chronic Kidney Disease) | در نارسایی کلیوی، سموم و ترکیبات هورمونی به‌درستی دفع نمی‌شوند و تعادل هورمونی به هم می‌خورد؛ درنتیجه امکان بروز ژنیکوماستی وجود دارد. |
| سندرم کلاینفلتر (Klinefelter Syndrome – XXY) | در این اختلال ژنتیکی، مردان یک کروموزوم X اضافی دارند. این موضوع می‌تواند منجر به تولید کمتر تستوسترون و افزایش احتمال ژنیکوماستی شود. |
| چاقی و اضافه وزن (Obesity) | بافت چربی زیاد (به‌ویژه در ناحیه شکم و پهلو) می‌تواند آروماتاز بیشتری تولید کند که تستوسترون را به استروژن تبدیل کرده و باعث بزرگ شدن سینه‌ها می‌شود. |
| تومورهای بیضه (Testicular Tumors) | برخی تومورهای بیضه، تولید هورمون‌های جنسی (به‌خصوص استروژن) را بالا می‌برند و می‌توانند ژنیکوماستی ایجاد کنند. |
| تومورهای غده فوق کلیه یا هیپوفیز | تومورهای آدرنال و هیپوفیز گاهی باعث ترشح بیش‌ازحد هورمون‌های مرتبط با استروژن یا پرولاکتین می‌شوند که در رشد بافت سینه اثرگذار است. |
| هیپرپرولاکتینمی (افزایش هورمون پرولاکتین) | پرولاکتین بالا (به هر دلیلی از جمله تومورهای هیپوفیز) می‌تواند تولید هورمون‌های جنسی را مختل کرده و به بزرگی سینه‌ها منجر شود. |
| اختلالات هورمونی دوران بلوغ یا سالمندی | در دوران بلوغ یا پس از میانسالی، نوسانات طبیعی هورمون‌ها رخ می‌دهد که گاهی اوقات به رشد موقت یا دائمی بافت سینه منجر می‌شود. |
چه کسانی بیشتر در معرض ژنیکوماستی قرار دارند؟
-
نوزادان پسر: بسیاری از نوزادان با سینه‌های بزرگ متولد می‌شوند که ناشی از هورمون‌های استروژن مادر است و معمولاً ظرف چند هفته برطرف می‌شود.
-
پسران نوجوان در دوران بلوغ: نوسانات هورمونی (کاهش تستوسترون و افزایش استروژن) در بلوغ باعث بروز ژنیکوماستی موقتی می‌شود که معمولاً طی ۶ تا ۲۴ ماه برطرف می‌گردد.
-
مردان بالای ۵۰ سال: با افزایش سن، کاهش تولید تستوسترون و افزایش چربی بدن می‌تواند منجر به افزایش تولید استروژن و رشد بافت سینه شود.
علائم ژنیکوماستی
-
بزرگ شدن غیرطبیعی سینه‌ها (یک یا هر دو سینه)
-
درد و حساسیت به لمس (به‌ویژه در نوجوانان)
-
تورم بافت سینه
-
حساس بودن نوک سینه در تماس با لباس یا فشار
-
احساس توده یا بافت غددی متراکم زیر نوک سینه
آیا ژنیکوماستی خطرناک است؟
ژنیکوماستی معمولاً تهدیدکننده زندگی نیست؛ اما اثرات روانی قابل توجهی دارد و ممکن است منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس، اضطراب و افسردگی شود. همچنین، تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که مبتلا به ژنیکوماستی هستند ممکن است کمی بیشتر در معرض سرطان سینه مردانه قرار بگیرند. بنابراین، بررسی و تشخیص به‌موقع اهمیت زیادی دارد.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز یکی از شرایط زیر، مراجعه به پزشک متخصص غدد یا جراح پلاستیک ضروری است:
-
تورم شدید یا ناگهانی
-
درد یا حساسیت بیش از حد
-
ترشحات یا خروج مایع از یک یا هر دو سینه
-
وجود توده سفت و مشکوک در سینه
-
احساس خارش در سینه یا ناحیه زیر بغل
-
ایجاد فرورفتگی در سینه یا تغییرات ظاهری غیرمعمول
دلایل ابتلا به ژنیکوماستی
| نام بیماری / عارضه | مکانیسم ایجاد بزرگی سینه آقایان |
|---|---|
| کم‌کاری یا پرکاری تیروئید | اختلال در تنظیم هورمون‌های جنسی به دلیل تغییرات تیروئیدی. |
| بیماری‌های کبدی (مانند سیروز) | ناتوانی کبد در متابولیسم و دفع صحیح هورمون‌ها. |
| نارسایی مزمن کلیوی | عدم دفع مناسب ترکیبات هورمونی و اختلال در تعادل هورمون‌ها. |
| سندرم کلاینفلتر (XXY) | تولید ناکافی تستوسترون و افزایش استروژن. |
| چاقی و اضافه وزن | تبدیل تستوسترون به استروژن در بافت چربی. |
| تومورهای بیضه | افزایش تولید استروژن یا هورمون‌های مؤثر بر سینه. |
| تومورهای فوق کلیه و هیپوفیز | اختلال در تعادل هورمونی و افزایش هورمون‌های زنانه. |
| هیپرپرولاکتینمی (افزایش پرولاکتین) | تحریک بافت سینه و افزایش حساسیت آن به هورمون‌ها. |
| اختلالات هورمونی دوران بلوغ یا سالمندی | نوسانات طبیعی هورمون‌ها و بزرگ شدن موقت یا دائمی سینه. |
تغییرات هورمونی که باعث بزرگ شدن سینه آقایان می شوند عبارت اند از:
عدم تعادل بین هورمون‌های استروژن (هورمون مؤثر در رشد سینه) و تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) یکی از شایع‌ترین دلایل ژنیکوماستی است. این عدم تعادل ممکن است ناشی از کاهش تولید تستوسترون، افزایش تولید استروژن یا مهار اثرات تستوسترون باشد.
داروهایی که باعث بزرگ شدن سینه آقایان می شوند عبارت اند از:
برخی داروها می‌توانند تعادل هورمونی بدن را برهم بزنند و منجر به ژنیکوماستی شوند:
-
آنتی‌آندروژن‌ها (مثل فلوتامید، فیناستراید، اسپیرونولاکتون)
-
استروئیدهای آنابولیک و آندروژن‌ها (استفاده در بدنسازی یا بلوغ تأخیری)
-
بعضی داروهای HIV با خاصیت شبه‌استروژن (مثل افاویرنز)
-
داروهای اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) حاوی آمفتامین (مانند آدرال)
-
داروهای ضد اضطراب (مثل دیازپام)
-
داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای
-
داروهای زخم معده (از جمله سایمتیدین و امپرازول)
-
داروهای قلبی (مثل دیگوکسین و مسدودکننده‌های کانال کلسیم)
-
داروهای اپیوئیدی (مُسکن‌های مخدر)
-
داروهای شیمی‌درمانی
-
متوکلوپرامید (برای تخلیه معده)
مواد مخدر و الکل
مصرف الکل، آمفتامین‌ها، ماری‌جوانا، هروئین و متادون نیز می‌تواند با ایجاد اختلال در تعادل هورمونی، ژنیکوماستی را به دنبال داشته باشد.
بیماری‌ها
-
هیپوگنادیسم (مثلاً سندرم کلاینفلتر، نارسایی هیپوفیز): کاهش تستوسترون و افزایش ریسک ژنیکوماستی
-
تومورها (در بیضه، غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز): ممکن است هورمون‌های استروژن یا تستوسترون ترشح کنند
-
پرکاری تیروئید (تولید بیش از حد هورمون تیروکسین)
-
نارسایی کلیه (حدود نیمی از افراد دیالیزی به نوعی ژنیکوماستی مبتلا می‌شوند)
-
سیروز و نارسایی کبد (تغییر سطح هورمون‌ها و تأثیر داروهای سیروز)
-
سوء تغذیه و گرسنگی طولانی‌مدت (کاهش تستوسترون در حالی که استروژن ثابت می‌ماند)
محصولات گیاهی
استفاده موضعی یا خوراکی از بعضی روغن‌های گیاهی مانند روغن درخت چای و روغن اسطوخودوس ممکن است اثر هورمون استروژن را تقلید کرده یا اثر تستوسترون را کاهش دهد و به ژنیکوماستی منجر شود.
تفاوت ژنیکوماستی حقیقی و کاذب
-
ژنیکوماستی حقیقی: رشد و افزایش بافت غددی سینه به دلیل عدم تعادل هورمون‌ها.
-
ژنیکوماستی کاذب (Pseudogynecomastia): در این حالت، علت اصلی، تجمع چربی در سینه است و بافت غددی چندان رشد نکرده است. کاهش وزن و ورزش اغلب نقش مهمی در بهبود این نوع دارند.
انواع ژنیکوماستی
-
خفیف: بافت غددی به‌سختی قابل‌تشخیص است و برجستگی زیادی وجود ندارد.
-
متوسط: تجمع همزمان بافت غددی و چربی، ممکن است کمی افتادگی سینه نیز رخ دهد.
-
شدید: بافت غددی و چربی به میزان زیادی رشد کرده و نیاز به جراحی‌های گسترده‌تر دارد.
-
کاذب: ناشی از چربی اضافه بدون افزایش قابل توجه بافت غددی.
تشخیص ژنیکوماستی
پزشک ابتدا شرح‌حال بیمار را می‌گیرد و سینه‌ها و اندام تناسلی را معاینه می‌کند. برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است یک یا چند مورد از تست‌های زیر درخواست شود:
-
آزمایش خون (بررسی هورمون‌ها از جمله تستوسترون، استروژن، تیروئید)
-
ماموگرافی و سونوگرافی سینه
-
سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی (MRI)
-
بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت در صورت وجود توده مشکوک
روش‌های درمان ژنیکوماستی
درمان غیرجراحی
-
اصلاح سبک زندگی: کاهش وزن، پرهیز از الکل و مواد مخدر، فعالیت ورزشی منظم
-
استفاده از گن‌های مخصوص: کاهش نمای ظاهری و نگه‌داشتن بافت سینه در جای مناسب
-
ورزش و تمرینات خاص: تمرکز بر کاهش چربی بدن و تقویت عضلات سینه
درمان دارویی
اگر ژنیکوماستی با درمان‌های ساده برطرف نشود، برخی داروها زیر نظر پزشک می‌توانند مفید باشند:
-
تاموکسیفن (Tamoxifen)
-
رالوکسیفن (Raloxifene)
-
مهارکننده‌های آروماتاز (مثل آناستروزول)
-
کلومیفن (Clomiphene)
درمان ژنیکوماستی با جراحی
-
لیپوساکشن: برداشتن چربی اضافی سینه (بدون حذف بافت غددی)
-
ماستکتومی: برداشت بافت غددی اضافی؛ گاهی همراه با لیپوساکشن انجام می‌شود
-
جراحی باز: در موارد شدید (برداشت ترکیبی از بافت چربی و غددی)
-
لیپوماتیک یا جراحی با لیزر: روش‌های جدیدتر و کم‌تهاجم‌تر با دوره نقاهت کوتاه‌تر
ژنیکوماستی در بدنسازی و ورزشکاران
-
علل بروز در ورزشکاران: مصرف استروئیدهای آنابولیک، مکمل‌های هورمونی غیرمجاز یا تقلبی
-
راه‌های پیشگیری: کنترل سطح هورمون‌ها با آزمایش‌های دوره‌ای، کاهش یا قطع مصرف استروئیدها، مشاوره با متخصص تغذیه ورزشی
-
درمان: در صورت بروز ژنیکوماستی ناشی از استروئید، بسته به شدت، ممکن است نیاز به دارودرمانی یا جراحی باشد.
-
نقش تمرین تخصصی: تمرکز بر تقویت عضلات سینه، کاهش درصد چربی بدن و رعایت تغذیه سالم
مطلب پیشنهادی: ژنیکوماستی و بدنسازی
درمان خانگی و طبیعی ژنیکوماستی
-
تغذیه سالم: کاهش چربی‌های اشباع، قندهای ساده و مصرف بیشتر میوه، سبزیجات و پروتئین
-
فعالیت ورزشی: تمرینات هوازی (پیاده‌روی سریع، دویدن، شنا) و تقویت عضلات سینه (پرس سینه، شنا سوئدی)
-
مصرف مکمل‌های ضروری: زیر نظر متخصص (ویتامین D، زینک و پروتئین کافی) برای بهبود سطح تستوسترون
-
کاهش وزن: در ژنیکوماستی کاذب، کاهش وزن می‌تواند ظاهر سینه را تا حد زیادی بهبود دهد
راه‌های جلوگیری از ژنیکوماستی
-
پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر (ماری‌جوانا، هروئین، متادون، آمفتامین‌ها)
-
عدم مصرف خودسرانه استروئیدهای آنابولیک و مکمل‌های بدنسازی ناشناخته
-
کنترل داروهای مصرفی تحت نظر پزشک (در صورت لزوم تغییر یا جایگزینی دارو)
-
رعایت سبک زندگی سالم: مدیریت وزن، ورزش منظم و کنترل استرس هورمونی
ژنیکوماستی وضعیتی شایع اما قابل درمان است که می‌تواند از نوزادی تا کهنسالی رخ دهد. گرچه در بسیاری از موارد بدون نیاز به مداخله جدی از بین می‌رود، اما در برخی افراد ممکن است درد، خجالت یا ناراحتی روانی و جسمی ایجاد کند. قدم اول برای برخورد با این مشکل، تشخیص صحیح (تمایز بین ژنیکوماستی حقیقی و کاذب) و شناسایی علت زمینه‌ای آن است. در صورت نیاز، مراجعه به متخصص غدد یا جراح ماهر و دنبال‌کردن روش‌های درمانی مناسب (اعم از تغییر سبک زندگی، دارودرمانی یا جراحی) می‌تواند تا حد زیادی کمک‌کننده باشد.
با رعایت نکات ذکرشده، می‌توانید روند تشخیص و درمان ژنیکوماستی را به بهترین شکل ممکن طی کنید و از اثرات منفی جسمی و روانی آن پیشگیری کنید. اگر نشانه‌های مشکوکی مشاهده کردید، در اولین فرصت با یک متخصص مشورت نمایید تا بهترین راهکار درمانی را دریافت کنید.